Cầu thang, xương sống của ngôi nhà

Nhiều người đánh giá cao tầm quan trọng của giai đoạn hình thành ý tưởng thiết kế. họ chỉ xây nhà khi đã nắm trong tay bản thiết kế đầy đủ chi tiết và hợp lý tối đa. Đó là những người rất biết “tiết kiệm” công sức và kinh phí. Để hình dung trước ngôi nhà của bạn sẽ hình thành như thế nào, bạn cần tìm hiểu về chức năng từng không gian trong nhà để đưa ra cho người thiết kế những yêu cầu phù hợp.

Cầu thang được coi là phương tiện giao thông theo hướng đứng củ ngôi nhà, là biện pháp chuyển tiếp từ độ cao này đến độ cao khác. Cầu thang phai được làm bằng vật liệu bền vững, có khả năng chống cháy cao. Vị trí cầu thang quyết định bố trí mặt bằng ngôi nhà. Khu vực cầu thang thường gần với khu vệ sinh, có thể nói là trọng tâm của ngôi nhà, luôn ở vị trí dễ thấy, dễ đi lại.

Những ngôi nhà biệt thự kiểu Pháp trước đây thường bố trí cầu thang thành một buồng riêng. Ngày nay, đất đai chập hẹp, hơn nữa, người ta quan niệm cầu thang cũng là một yếu tố trang trí mang tính thẩm mỹ cao nên được bố trí như một tiêu điểm của ngôi nhà. Khi kết hợp với khu vực hành lang thông thoáng, cầu thang – xương sống của căn nhà lại là nơi khoe tất cả vẻ đẹp của ngôi nhà.

PHÂN LOẠI CẦU THANG

Có thể phân biệt cầu thang theo hai loại: thang thẳng và thang tròn. Thang thẳng có thể là loại 1 đợt, 2 đợt hay 3 đợt. thang tròn là kiểu cầu thang mà các bậc thang xoay quanh một trục. lựa chọn kiểu thâng nào phụ thuộc vào vị trí và thế đất, nhưng cần chú ý đến một vài đặc điểm sau:

Thang 1 đợt làm diện tích sử dụng cho tầng trệt nhưng lại tốn diện tích cho các tầng trên vì phải tạo hành lang đi bên cạnh

Thang 2 đợt diện tích chiếm đất ít nhất, nhưng các đợt dưới thường tối và bí

Thang 3 đợt thông thoáng, giao thông tốt, kết hợp chiếu sáng nếu tum thang làm mái kính, mái nhựa trong, diện tích chiếm đất nhiều nhất.

Trong điều kiện đất rộng rãi, nếu trí trí thang 3 đợt kết hợp làm khoảng không gian thông thoáng chung của cả ngôi nhà. Các bậc thang có thể bố trí chia đều cho mỗi đợt để tạo sự cân bằng, nhưng cũng có thể bố trí kiểu đợt nhiều đợt ít để tạo chiếu nghỉ ở những vị trí hẹp.

Thang tròn tiết kiệm không gian hơn thang thẳng, nhưng khó đi và khó mang vác đồ đạc. thang tròn không nên sử dụng cho những tầng nhà quá cao, thường từ 3m trở xuống là thích hợp để đỡ cảm giác chóng mặt khi đi lại. thang tròn còn là một điểm nhấn tạo dáng đẹp cho công trình, thường hay sử dụng ngoài trời làm thang phụ dẫn lên sân các tầng trên.

NHỮNG TIÊU CHUẨN CHỦ YẾU

Có nhiều nhà xây cầu thang rất cầu kỳ, toàn bộ cầu thang uốn thành những đường cong lượn rất mềm mại, vật liệu sang trọng, nhưng khi bước lên, vẫn có cảm giác khó chịu, dễ bước vấp. ngược lại, nhiều cầu thang không rộng, lại chỉ đơn giản hai đợt lên xuống nhưng vẫn tạo cho con người sự thoải mái, thích thú khi bước lên. Đó là nhờ bậc thang được thiết kế phù hợp với chiều dài bước đi trung bình của mỗi người. khi thiết kế cầu thang cần lưu ý đến độ dốc của thang được quyết định bởi chiều cao và chiều rộng bậc thang. Chiều cao cổ bậc 17cm, rộng bậc 26cm tạo góc thang 33o10 được coi là độ dốc chuẩn. Trên cở sở đó có thể gia giảm đôi chút tùy thuộc theo ngôi nhà bạn. Độ cao bậc chỉ cần nâng lên một chút (đến 19,20cm ) là người đi lên cảm thấy vấp váp và mệt mỏi. Độ cao này tỷ lệ thuận với độ dốc toàn đợt thang (thang ốc tới 60o đã gọi là dốc đứng), gây nên tâm lý ngần ngại “mỏi gối, chùn chân, chẳng muốn trèo”. Nhiều người thích làm nhà cao, tầng 1 trung bình phải đạt 3,9m – 4,2m. trong khi đó, phần diện tích dành làm cầu thang lại muốn giảm thiểu để tiết kiệm đất, nên cầu thang bị thu hẹp, phải cao, dốc, chật chội là iddeuef dễ hiểu. nếu vị trí thang quá chật không đảm bảo chiều rộng tối thiểu 24cm, cần làm loại bậc thang xương cá giúp cho việc lên xuống dễ dàng, không bị vấp vì kích thước mật bậc nhỏ sẽ dễ hụt chân khi bước xuống. Chiều rộng bản thang từ 0,9m-1,0m trong nhà ở 4,5 tầng là phù hợp. không nên nhỏ hơn 0,8m.

Chiều cao tay vịn cầu thang cũng là yếu tố cần lưu tâm. Thông thường tay vịn không được thấp hơn 90cm (khoảng cách từ mặt bậc đến tay vịn). cầu thang cho nhà có trẻ nỏ, tay vịn phải cao và tránh để khoảng cách lớn giữa các thanh đứng tay vị. Lưu ý khe giữa hai thang đứng không quá 14cm. Trẻ hiếu động rất dễ bị ngã lọt qua các cột đứng nếu không cẩn thận. Nhưng nếu bạn không muốn có những thanh lan can dày đặc, bạn vẫn có thể làm thưa thoáng và thêm các thanh ngang, dọc theo các bậc thang ở vị trí 1/3 từ dưới lên. Thanh này hầu như đóng vai trì tay vịn riêng cho trẻ nhỏ.

Mỗi đợt thang không bố trí quá 16 bậc vì nhiều quá sẽ gây mỏi mệt cho người đi. Khoảng trống phía trên mỗi bậc thang (được gọi là độ lọt) ít nhất là 2,0m để người đi lên không bị đụng đầu. cần hết sức lưu ý điểm này khi thiết kế cầu thang một đợt và thang tròn.

CẦU THANG CÒN LÀ NGHỆ THUẬT CỦA THẨM MỸ

Cầu thang với những hình khối sinh động và chất liệu đpẹ còn là yếu tố trang trí nên nhiều người thích phô trương cầu thang ra các vị trí đẹp ở phòng khách. Những đường cong mềm mại của cầu thang tạo nét uốn lượn sinh động. những mảng xoáy, mảng cong khi được cân nhắc liều lượng góp phần quan trọng hình thành vẻ đẹp của ngôi nhà. Trong nhà chật, kết hợp cầu thang với tủ tường tạo nơi để các vật dụng trang trí vừa tiện dụng vừa có thẩm mỹ cao.

Có rất nhiều kiểu thang khác nhau, cũng như  những vật liệu làm cốt (khung) vật liệu hoàn thiện ngày càng phong phú. Thang trong nhà cổ hoặc nhà trang trí theo kiểu cổ điển, có thể bằng gỗ hoàn toàn. Các mật bậc, cổ bậc được ghép mộng, kín khít mà không cần dùng đến một chiếc đinh. Góc thang hẹp, từng bậc thang lượn theo chiếu nghỉ rất mềm mại và linh hoạt, hơn hẳn các loại thang bê tông cốt thép sau này. Kiểu bậc thang gỗ thưa thoáng (không có tấm đứng) cũng tạo nên điểm nhấn cho ngôi nhà. Thang gỗ thoáng thường ở vị trí có thể uốn lượn từ tầng 1 lên tầng lửng hoặc lên tầng thượng rất điệu đà. Mặt bậc cầu thang lát đá để chống trượt cần xẻ rãnh hoặc đặt thêm một vài gioăng đồng vừa làm đẹp thêm cho cầu thang. Một kiểu cách gẫn gũi với thang gỗ là thang sắt, gọi chung là thang kim loại. thang cổ có loại gang và sắt đúc, rất tinh tế như những mảnh phù điêu chạm lộng (chạm khắc vào gỗ tạo các lỗ thủng xuyên qua họa  tiết). Những thanh lan can bằng gang rất nhiều chi tiết tinh xỏa ngày nay chỉ còn trong hoài tưởng. Phổ biến nhất là thang bằng bê tông cốt thép, tạo ra một mặt phẳng bê tông dốc, sau đó xây bậc bằng gạch. Phần vật liệu hoàn thiện, có thể là mặt đá, mặt granito (một loại vữa xi măng và đá dăm) đổ tại chỗ hoặng đúc sẵn, tay vịn con tiện gỗ hoặc inox. Cầu thang mặt đá chỉ phù hợp với lan can con tiện sứ hoặc đá, tay vịn to bản, bằng bê tông sơn trắng. Còn nếu đã là inox, nên dùng mặt bậc bằng kim loại hoặc vật liệu tổng hợp. Cầu thang hiện đại có tay vịn gỗ, thành lan can là tấm kim loại hoặc tấm kính sang trọng và khỏe khoắn. Kết hợp giữa gỗ và đá hay gỗ và gạch cũng là ý tưởng hay. Lan can bằng thép hộp hay thép dẹt với muôn vàn kiểu tổ hợp, sơn màu đa dạng, cũng tạo nên vẻ đẹp chẳng bao giờ cũ kỹ. inox với ưu điểm luôn luôn sáng bóng, đầy vẻ đẹp hiện đại cũng sẽ là một vật liệu được ưa chuộng.

Cầu thang gỗ trong nhà nên làm bậc thoáng xen lẫn các yếu tố trang trí tăng sự sinh động. Phổ biến là mặt bậc thang ốp đá granite hoặc làm granito, hoặc gần đây có loại mặt bậc bằng đất nung đem lại cảm giác dân dã mà sang trọng. Trên thị trường vật liệu ốp hoàn thiện mặt bâc và cổ bậc thang ngày càng đa dạng, khiến người chủ nhà dễ dàng lựa chon hơn.

CHIẾU NGHỈ, CHIẾU TỚI

Chiếu nghỉ không phải là từ để chỉ các bậc thang ở vị trí nối giữa hai đợt thang mà là vị trí đợt thang bằng phẳng, để làm “chiếu” nghỉ chân. “Chiếu” đó có thể ở giữa thang nếu một đợt thang quá dài (thường thấy ở các công trình công cộng như trường học, rạp hát), mà cũng có thể ở giữa hai đợt thang. Do đó không nên chia chậc ở giữa 2 chiếu nghỉ. Lên cao 8-10 bậc, nên có một chiếu nghỉ làm cho người đi lên được nghỉ chân vài nhịp sau loạt bước liên tục, dễ cảm thấy thoải mái. Chiếu tới thuông thường là hành lang, nơi bậc thang cuối cùng gặp sàn. Chiếu tới này nhất thiết phải có bề dài bằng 2 lần chiều rộng bản thang và không nên có bậc thang ở đây. Chiếu tới rộng rãi đôi chút có thể làm sảnh đón của tầng, bạn đặt thêm đôi ba ghế ngồi chơi cũng không lãng phí. Đây có thể là không gian thư giãn chung cho cả tầng nhà, kết hợp với giếng trời thông thoáng.

Cầu thang không chỉ là phương tiện để giao thông trên chiều đứng của ngôi nhà. cầu thang tạo nên vẻ đẹp thẩm mỹ đồng thời là “lá phổi” thông thoáng cho nhà bạn.

Sách "Một trăm lẻ một kinh nghiệm làm nhà" do Nhà xuất bản xây dựng phát hành năm 2012

Tác giả - KTS.Ngô Huy Nam .